روش محاسبه پایایی یگ پرسشنامه

  روش محاسبه آلفای کرونباخ با spss : 

نرم افزار spss یکی از نرم افزارهای متداول برای تعیین پایایی با یکی از روش‌های فوق ( و معمولا روش آلفای کرونباخ) می‌باشد.

هنگامی که اطلاعات پرسشنامه ها به کامپیوتر وارد شد و تعاریف داده ها و مراحل اولیه ورود داده ها در  spss صورت گرفت ، می توانیم به محاسبه آلفای کرونباخ اقدام کنیم.

---

 بررسی پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ:

ضریب آلفای کرونباخ توسط کرونباخ در سال 1951 ابداع شده و یکی ازمتداولترین روشهای اندازه گیری اعتماد پذیری و یا پایائی (Reliability) پرسش نامه ها است.

ضریب آلفای کرونباخ برای سنجش میزان تک بعدی بودن نگرشها ، قضاوت ها ، عقاید و سایر مقولاتی که اندازه گیری آنها آسان نیست به کار می رود. در واقع می خواهیم ببینیم تا چه حد برداشت پاسخگویان از سؤالات یکسان بوده است. اساس ضریب آلفای کرونباخ  نیز  پایه طیف ها یا مقیاس هاست. مقیاس عبارت است از دسته ای از اعداد که بر روی یک پیوستار به افراد، اشیاء یا رفتار در جهت به کمیت کشاندن کیفیتها اختصاص داده می شود. وانگهی مقیاسها جهت اندازه گیری گرایش و نگرشها به کار می رود.

رایج ترین مقیاسی که در تحقیقات اجتماعی به کار برده می شود لیکرت است و آن مقیاسی است که بر سطح سنجش در مقیاس ترتیبی که دارای تعدادی گویه ، معمولا بین 5 تا 7 گویه می باشد که به صورت منفی و مثبت سازمان یافته وتعدادآنها با هم برابر است. به هر یک از گزینه ها نمراتی، مثلاً از 7-1 ویا 6-0 یا هرشکل دیگری که با ملاحظه مثبت و منفی بودن سئوال ترتیب نیز مراعات گردد داده می شود.

مثال: نظر شما در باره سیاست خودکفایی گندم که در سال سه دهه اخیر در ایران دنبال می شود چیست؟

کاملا موافقم ...       موافقم...     نظری ندارم..        مخالفم..       کاملا مخالفم..

چون فرمول آلفای کرونباخ مبتنی بر واریانس است، بنابراین طبق خواص واریانس به هر ترتیبی نمره داده می شود مقدار آن تغییر پیدا نمی کند .

هرقدر شاخص آلفای کرونباخ به 1 نزدیکترباشد، همبستگی درونی بین سؤالات بیشتر و در نتیجه پرسشها همگن ترخواهند بود. کرونباخ ضریب پایایی45% را کم، 75%  را متوسط و قابل قبول، و ضریب 95% را زیاد پیشنهاد کرده (کرونباخ1951) . در بسیاری از منابع نیز مقادیر به دست آمده بالای 7/0 در این آزمون مطلوب تلقی می‌شود‌.  بدیهی است درصورت پایین بودن مقدارآلفا، بایستی بررسی شود که با حذف کدام پرسشهای پرسشنامه مقدارآن را می توان افزایش داد.

آلفای کرونباخ با استفاده از رابطه زیر قابل محاسبه است:

در این رابطه K تعداد پرسش‌ها و Si انحراف معیار امتیاز کل پرسش‌ها است.

هرقدرهمبستگی مثبت بین سؤالات بیشتر شود، میزان آلفای کرونباخ بیشتر خواهد شد و بالعکس

هر قدر واریانس میانگین سؤالات بیشتر شود آلفای کرونباخ کاهش پیدا خواهد کرد

 افزایش تعداد سؤالات تاثیرمثبت و یا منفی (بسته به نوع همبستگی بین سؤالات) بر میزان آلفای کرونباخ خواهد گذاشت

افزایش حجم نمونه باعث کاهش واریانس میانگین سؤالات در نتیجه باعث افزایش آلفای کرونباخ خواهد شد.

مثال: در یک تحقیق در مورد گیاهان دارویی از پاسخگویان خواسته ایم که سؤالات زیر را جواب دهند.

	خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد
قایلیت کشور را در تولید گیاهان دارویی چقدر می دانید؟
قایلیت استان را در تولید گیاهان دارویی چقدر می دانید؟

با توجه به اینکه جامعه آماری پاسخگویان ما در حدود 100 نفر بود . ابتدا به 30 تن از آنان پرسشنامه را دادیم و خواستیم پاسخ دهند.

جهت محاسبه آلفای کرونباخ در  spss مراحل زیر را انجام می دهیم:

به قسمت Analyze سپس به قسمت Scale می رویم و به Reliability analysis می رویم.

Analyze

          Scale

                 ...  Reliability Analysis

در پنجره ای که باز می شود سؤالات مورد نظرمان را به پنجره سمت راست منتقل می کنیم.( در مثال فوق دو سؤال قابلیت استان و قابلیت کشور را به پنجره سمت راست می آوریم.) پیش گزینهspss برای model همان Alpha است و کافی است که ما بر روی Ok کلیک کنیم تا خروجی را دریافت کنیم:

جدول اول تعداد پرسشنامه های ما را که برای محاسبه به کار گرفته شده نشان می دهد Case Processing Summary و جدول دوم با عنوان Reliability Statistics ضریب آلفای کوکرانCronbach's Alpha و تعداد سؤالات N of Items  را نشان می دهد. در این خروجی ضریب آلفا .797 و تعداد سؤالات 2 بوده است. تعداد پرسشنامه ها 30مورد بوده که همه 30 مورد در تحلیل قابل استفاده بوده است.

Case Processing Summary
		N	%
Cases	Valid	30	100.0
	Excludeda	0	.0
	Total	30	100.0
a. Listwise deletion based on all variables in the procedure.

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
.797	2

 در مثال بالا ضریب آلفای کرونباخ .797 بوده که ضریبی قابل قبول برای تأیید پایایی است.

در پرسشنامه ها گاه تعداد زیادی از سؤالات به صورت همین تعداد طیف وجود دارد. می توان همه این سؤالات را به همان شکلی که در مثال بالا دو سؤال را مورد بررسی قرار دادیم، به یکباره بررسی کنیم. چنانچه ضریب آلفای به دست آمده کمتر از حد قابل قبول بود می توانیم یکی یکی سؤالاتی را حذف کنیم و اثر حذف آن سؤال را بر ضریب آلفای کلی ببینیم. مثال:

در تحقیقی که در بالا به عنوان مثال برای دو سؤال از سؤالات آن ضریب آلفا محاسبه شد، 10 سؤال دیگر نیز داریم که به همین شکل به صورت پنج گزینه ای هستند. البته بعضی از این سؤالات عناوین گزینه هایشان مشابه همان دو سؤال بالا است ، اما بعضی عناوین متفاوتی دارند:

	خیلی بیشتر می شود	کمی بیشتر می شود	فرقی نمی کند	کم می شود	خیلی کم می شود
به اعتقاد شما تولید گیاهان دارویی در آینده چه تغییراتی خواهد داشت؟
به اعتقاد شما مصرف گیاهان دارویی در آینده چه تغییراتی خواهد داشت؟

/  حمیدرضا وجدانی سایت توسعه پایدار و جغرافیا

وقتی چهار سؤال مثال بالا را با هم همزمان در نظر گرفته و ضریب آلفا برای آن محاسبه کردیم عدد به دست آمده ما .693 شد که جهت تأیید پایایی کم است.

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
.693	4

یکی از راه های بالا بردن پایایی در پرسشنامه این است که بعضی سؤالات را از پرسشنامه حذف کنیم. در مثال از بین چهار سؤال بالا سؤال شماره چهار(مصرف) را حذف کردیم. ضریب آلفا بالاتر نرفت ، بلکه پایین تر هم آمد : (.674 )

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
.674	3

وقتی از بین چهار سؤال بالا ، سؤال سوم (تولید) را حذف کردیم ضریب آلفا بالاتر رفت : (.728 )  

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
.728	3

علاوه بر این روش که به صورت دستی یکی – یکی می توانیم سؤالاتی را حذف کنیم و اثر آن را در عدد ضریب آلفا ببینیم، نرم افزار SPSS این امکان را به صورت راحت تری نیز فراهم کرده است.

برای به دست آوردن خروجی مربوط به آن پس از طی مراحل مشابهی که برای گرفتن خروجی قبلی گفتیم، در پنجره مربوطه به قسمت STATISTICS می رویم و Scale if item deleted را تیک می زنیم. و سپس 0k   را می زنیم.

Analyze> Scale > Reliability analysis → statistic» Scale if item deleted

خروجی آن به شکل زیر خواهد بود (دو خروجی اول آن مشابه خروجی قبلی است و خروجی سوم که در statistic علامت زده بودیم تا به ما بدهد یعنی Scale if item deleted به این شکل):

Item-Total Statistics
	Scale Mean if Item Deleted	Scale Variance if Item Deleted	Corrected Item-Total Correlation	Cronbach's Alpha if Item Deleted
قایلیت استان را درتولید گیاهان داروییچقدر می دانید؟	12.6667	2.368	.623	.523
به اعتقاد شما تولیدگیاهان دارویی درآینده چه تغییراتیخواهد داشت؟	12.0000	4.069	.282	.728
به اعتقاد شمامصرف گیاهاندارویی در آینده چهتغییراتی خواهدداشت؟	11.9000	3.886	.409	.674
قایلیت کشور را درتولید گیاهان داروییچقدر می دانید؟	12.4333	2.392	.660	.490

در خروجی حاصل شده ما نتیجه حذف یکی – یکی سؤالات را می بینیم. در جدول مربوطه ستون آخر ضریب آلفا است. ضریب آلفایی که با حذف هر یک از سؤالات حاصل می شود. مثلاً می بینیم که با حذف سؤال اول( قابلیت استان در تولید)  ضریب آلفا  .523 خواهد شد ( ضریب آلفای سه سؤال باقی مانده این عدد خواهد بود) و به همین تر تیب به ما نشان می دهد که با حذف هر یک از سؤالات  ضریب آلفای ما چند خواهد بود. در این جدول نیز می توانیم ببینیم که با حذف سؤال دوم (به اعتقاد شما تولید گیاهان دارویی در آینده چه تغییراتی خواهد داشت؟) ضریب آلفا به .728 افزایش می یابد.  بدون حذف هیچیک از سؤالات ضریب آلفا همان عدد .693 است که قبلاً هم در قسمت بالا دیده بودیم.

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
.693	4

 لازم به ذکر است در صورتیکه پرسشنامه مورد بررسی دارای سوالات 5 گزینه ای و 2 گزینه ای باشد، باید برای هر کدام از حالتها ضریب آلفای جداگانه ای محاسبه گردد، چرا که ممکن است برای سوالات 5 گزینه ای آلفا مورد قبول باشد ولی برای برای 2 گزینه ای مورد قبول واقع نگردد.

اغلب در مقالات و تحقیقات انجام شده در ایران توضیح کافی در مورد بررسی پایایی پرسشنامه ارائه نمی گردد. حتی در مواردی که نحوه بررسی پایایی ، استفاده از آلفای کرونباخ بیان می گردد شرح کافی در مورد آن ارائه نمی شود. این در حالی است که در بعضی از همین گزارشات تحقیقی یا مقالات و یا پایان نامه ها شرح مفصلی از بعضی موارد غیر لازم ارائه شده است. در بسیاری از این تحقیقات نیز اصل پرسشنامه ی تحقیق ، که می تواند مبنا و معیاری برای ارزیابی نتایج تحقیق توسط بهره برداران باشد ارائه نمی شود. همچنین این پرسشنامه ها برای بسیاری از بهره برداران و محققینی که پس از آن قصد انجام تحقیق یا ادامه آن را دارند می تواند به اندازه خود نتایج تحقیق اهمیت داشته باشد. پنهان کاری در ارائه پرسشنامه تحقیق و عدم تشریح کافی در مورد نحوه بررسی روائی و پایائی پرسشنامه می تواند شک بر انگیز باشد. در شرایطی که محققین ما غالباً خود به طراحی پرسشنامه ها اقدام می کنند و پرسشنامه های استاندارد شده ی از پیش آماده در اکثر موارد موجود نیست، تهیه پرسشنامه و آزمون های اولیه مربوط به آن اهمیت تعیین کننده ای در نتایج تحقیق دارد و قسمت عمده ای از چنین تحقیقاتی را شامل می شود و لذا لازم است همراه با معرفی روش ، نتایج و مستندات آن نیز ارائه گردد.

 -دانلود فایل تصویری  آموزشضریب پایایی (آلفای کرونباخ)

- آموزش تصویری توجیح پایایی  پرسشنامه  

منابع:-  سایت همیاری -آپارات-http://azad1391.blogsky.com- آموزش رایگان توسط, بهاران سادات عظیمی -   حمیدرضا وجدانی سایت توسعه پایدار و جغرافیا